Bilişsel ve Davranışçı Terapilerin Klinik Uygulamaları
DATEM Bilimsel Kanıt Temelli Psikoterapiler Programı – BiKTeP – kapsamında açılan ve tümü Prof. Dr. Ebru Şalcıoğlu tarafından verilen Bilişsel ve Davranışçı Terapiler Eğitimi (kısaca BDT Eğitimi); sağlam bir bilimsel temeli olan davranışsal psikoloji çerçevesinden psikolojik sorunların nasıl ele alındığını, bunların gelişimini nasıl açıkladığını, bunlara yönelik bağlamsal ve işlevsel analizi ile bireye özel vaka formülasyonunun nasıl geliştirildiğini ve bu sorunları azaltmada etkili olduğu bilimsel kanıtlarla gösterilmiş çağdaş bilişsel ve davranışsal yöntemlerin nasıl uygulandığını ruh sağlığı çalışanlarına aktarmayı hedeflemektedir. Kapsamlı ve derinlemesine bilgi aktarımı yapılan bu eğitim programının katılımcıları; etkileşimli ders anlatımı, soru-cevap, örnek vaka incelemeleri, rol canlandırmaları öğretim yöntem ve teknikleri aracılığı ile çok sayıda psikolojik sorunda Bilişsel ve Davranışçı Terapilerin klinik uygulamalarını öğrenirler. Katılımcıların kalıcı öğrenmelerini sağlamak için uygulama örnekleri içeren seans gösterimleri (videoları) izletilir. Bunların yanı sıra olgu öyküleri ve okumalar ev ödevi olarak paylaşılarak öğrencilerin bireysel çalışma ile konuları daha iyi öğrenmesine olanak sağlanır. Katılımcılar bir yandan vaka formülasyonu ve terapi yöntemleri üzerine bilgi ve donanımlarını arttırırken, diğer yandan klinik uygulamada üç dalga davranış terapilerinin farklılaşan uygulamalarını, güncel tanılar üstü yaklaşımı, bilimsel bakışla ve kültürler arası farkları gözeterek yöntem seçimini öğrenme fırsatına sahip olurlar.
BDT Eğitimi Yapısı
Güncellenen BDT Eğitimi 84 saatlik temel düzey ve 120 saatlik ileri düzey olmak üzere iki programdan oluşmaktadır. Bu derslere ek olarak katılımcılar işlenen her ana ders sonrası ortalama 2 saat süren toplam 10 vaka sunum atölyesine katılarak gerçek vakaların terapi sürecini baştan sona dinleyebilirler ve bu 20 saatlik uygulama aktarımıyla öğrenimlerini güçlendirebilirler. Ana dersler haftasonu, vaka sunum atölyeleri hafta içi bir akşam çevrimiçi düzenlenir.
Temel düzey BDT eğitimi toplam 84 saat süren 7 modül içermektedir. Eğitimin birinci modülünde BDT’de temel kuramlar, klinik değerlendirme, görüşme yapılandırma ve yürütme, vaka formülasyonu, terapötik ilişki geliştirme konuları işlenmektedir. İkinci modülde klinik uygulamalarıyla temel bilişsel ve davranışçı terapi yöntemleri öğretilmektedir. Bu modülde bilişsel yeniden yapılandırma, üstüne gitme (maruz bırakma) ve tepki engelleme, uyaran kontrolü, olumsallık yönetimi gibi klasik yöntemlerin yanı sıra bilişsel ayrışma, anbean farkındalık (mindfulness), psikolojik kabul gibi çağdaş yöntem ve uygulamalar da katılımcılara aktarılmaktadır. Eğitimin diğer beş modülünde DSM-5’te tanımlanan Panik Bozukluk, Agorafobi, Sosyal Anksiyete Bozukluğu, Yaygın Anksiyete Bozukluğu, Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB) ve Depresyon için BDT uygulamaları ele alınmaktadır.
Bu temel BDT Eğitimini tamamlayan katılımcılar 2 saatlik ''Kompulsif Biriktirme Bozukluğunda BDT Uygulamaları'' atölyesine (workshop) ücretsiz katılmaya hak kazanırlar.
İleri düzey BDT eğitimi toplam 120 saat süren 10 modül içermektedir. Temel eğitim modüllerine ek olarak katılımcılar Yeme Bozuklukları, Alkol ve Madde Kullanım Bozuklukları ve Kişilik Bozuklukları için BDT uygulamalarının ele alındığı 3 modülü tamamlarlar.
İleri düzey BDT Eğitimini tamamlayan katılımıcılara 12 saatlik “Bilişsel ve Davranışçı Terapilerde Mindfulness Uygulamaları” eğitimine ücretsiz katılmaya hak kazanırlar.
Eğitime süpervizyon dahil değildir.
Eğitimin Kazanımları
Eğitim programı içeriği hazırlanırken katılımcıların elde edeceği kazanımlar (1) psikolojik sorunları tanımlama, (2) psikolojik sorunların gelişmesini ve sürmesini öğrenme teorilerinin ilkeleri ile açıklama, (3) psikolojik sorunlarla ilişkili duygu, düşünce, fizyolojik tepki ve motor davranışları belirleme, (4) psikolojik sorunların sürmesini açıklayan bağlamsal ve işlevsel analiz temelinde vaka formülasyonu geliştirme, (5) psikolojik sorunları azaltmak için vaka formülasyonu doğrultusunda seçilen uygun davranışçı ve bilişsel yöntemlerin uygulamalarını planlama olmak üzere beş ana başlıkta kurgulanmıştır. Bu doğrultuda her bir psikolojik sorun aşağıdaki akışta ele alınır:
- Sorunun klinik tanımı, bilişsel ve davranışsal özellikleri,
- Sorunun gelişmesini açıklayan bilişsel ve davranışsal teoriler,
- Sorunun sürmesini kavramsallaştırma ve vaka formülasyonu,
- Terapi hedefleri belirleme ve etkili olabilecek yöntemlerle terapi planı yapma,
- Sorun için en fazla bilimsel destek almış bilişsel ve davranışçı terapi yöntemlerinin kullanımı: rasyonel verme, seans içi yöntem uygulama, ev egzersizlerinin düzenlenmesi ve takibi,
- Terapi sürecinde karşılaşılan sorunların giderilmesi,
- Terapide iyileşme takibi,
- Terapi sonlandırma ve nüks önleme stratejileri.
Ayrıca, tüm eğitim programı terapi sürecini model alır.
BDT Eğitimi Standartları
Prof. Dr. Ebru Şalcıoğlu’nun geliştirdiği BDT Eğitimi içeriği Amerika Birleşik Devletleri’nde Davranışsal ve Bilişsel Terapiler Derneği’nin liderliğinde bir araya gelen çeşitli psikoloji örgütlerinin belirlediği Bilişsel ve Davranışsal Psikoloji Doktora Eğitim Standartları gözetilerek planlanmıştır (Training Standards of the Inter-Organizational Task Force on Cognitive and Behavioral Psychology Doctoral Education). Bu eğitim standartları üç nesil Davranış Terapileri ile uyumlu uygulamaların öğretilmesini önerir. Modüllerde çeşitli tanı ve sorunlar için Amerikan Psikologlar Derneği tarafından yapılan değerlendirme sonucu en güçlü bilimsel destek almış BDT protokolleri ve planlarındaki akış ve yöntemler öğretilmektedir. Bu yöntemler yukarıda bahsedilen eğitim standartları içinde de yer almaktadır. Bunlara ek olarak tüm BDT Eğitimi programında vaka formülasyonu ve terapi yöntemlerinin farklı klinik uygulamalarına önem verilerek katılımcıların edindikleri bilgileri karşılaştıkları başka psikolojik sorunlarda da (örn., özgül fobi, hastalık anksiyetesi, somatik semptom bozukluğu, uyum bozukluğu, gündelik sorunlar vb.) kullanabilmeleri hedeflenmektedir. Bu açıdan eğitim psikoterapi uygulamalarında tanılarüstü yaklaşımla uyumludur.